In de Indiase stad Mumbai wonen tientallen miljoenen mensen op een smalle strook land aan de Arabische Zee. En dat betekent dat het hier ontzettend druk is. In het toeristische Colaba merk je daar niet zoveel van, maar in een wijk als Dharavi realiseer je je onder welke omstandigheden veel mensen hier wonen. Voor veel inwoners van deze sloppenwijk is het leven hard. In de hoop dat iets beter te begrijpen, maken we een slum tour waarbij we met een gids door Dharavi wandelen.
Dharavi was lange tijd India’s grootste sloppenwijk. Of dat nog steeds zo is, is niet helemaal duidelijk, want inwonersaantallen zijn hier slechts schattingen. Volgens veel van die schattingen wonen er in Dharavi ongeveer een miljoen mensen. Al deze mensen wonen in een gebied dat ooit een moerasgebied was waar voornamelijk vissers woonden. In de negentiende eeuw, in de Britse koloniale tijd, werd veel van de industrie uit het centrum van Mumbai verdreven en ontstond de sloppenwijk Dharavi. Sinds de film Slumdog Millionnaire krijgt de wijk steeds meer aandacht en komen toeristen langs voor slum tours. En dat is precies wat wij – na wat twijfel over of dat een goed idee is – ook doen.
De afvalindustrie van Dharavi
We volgen onze gids door een wirwar van smalle straatjes. Het is donker, de grond is nat en boven ons hangen elektriciteitskabels. Tussen stapels plastic, metaal en onderdelen van elektrische apparaten zijn overal mensen aan het werk. In deze wijk wordt namelijk een groot deel van het afval van Mumbai verwerkt. De tienduizenden mensen die hier werken, zorgen bijvoorbeeld voor de recycling van 80% van het plasticafval van de stad. In kleine, donkere kamers wordt alles gesorteerd op kleur, schoongemaakt en klaargemaakt voor hergebruik. En nee, dat gaat niet met machines, handschoenen en mondkapjes, maar met de hand en zonder bescherming. Door de lucht zweven regelmatig giftige dampen uit verfblikken die worden schoongemaakt en zo nu en dan breken er ziektes uit.
We zijn hier in het commerciële deel van Dharavi en dit is waar arbeiders uit heel India naartoe komen op zoek naar werk in de afvalindustrie of de vele winkeltjes en bedrijfjes die daar omheen ontstaan zijn. Vaak werken én wonen ze hier. Ze slapen en eten tussen het afval. Sanitaire voorzieningen zijn er nauwelijks en de rivier die door de wijk loopt is zo vervuild dat we ons afvragen of er überhaupt nog water doorheen loopt. De mensen die hier in de afvalverwerking werken, brengen hier maanden door, totdat ze weer even naar hun familie in andere delen van India kunnen. Het is afzien, maar ze verdienen hier meer dan op het kleine stukje land waar hun familie anders van had moeten leven.
Wonen in Dharavi
Anders is het in het residentiële deel van Dharavi. Hier wordt geen afval verwerkt, maar wonen mensen die vaak een baan hebben in andere delen van Mumbai. Omdat Dharavi zo centraal ligt in de stad, is het een populaire wijk om te wonen. Ook de gidsen die wij bij deze tour en een street food tour hadden, wonen hier. Echt luxe is het echter niet. Ook hier zijn de straatjes smal en smerig. We kijken huizen binnen die bestaan uit één kamer, maar waar wel hele gezinnen wonen. Toiletten worden vaak met honderden of zelfs duizenden mensen gedeeld.
Dharavi is niet alleen ingedeeld in een commercieel en residentieel deel, maar ook in delen voor verschillende etnische groepen. Hindoes en moslims wonen hier, zoals in de meeste Indiase plaatsen, apart van elkaar. Wat dat voor de sociale verhoudingen betekent, wordt ons niet helemaal duidelijk, maar het feit dat we in de hindoeïstische wijk niet kunnen stoppen voor uitleg doet ons vermoeden dat Dharavi niet vrij is van spanningen die ook in de rest van India leven.
Ontwikkelingen in Dharavi
Ook los van eventuele spanningen is het leven hier niet makkelijk. Dat betekent echter niet dat mensen zielig zijn. Uit de verhalen van de gids maken we op hoe trots mensen zijn op deze wijk. Er is een sterk gemeenschapsgevoel en sinds Dharavi in de spotlights kwam te staan door de film Slumdog Millionnaire, krijgt de wijk steeds meer aandacht. Er worden hier bedrijven opgericht, voornamelijk in de leerindustrie, textielbewerking en de productie van aardewerk. De naam ‘Dharavi’ wordt daarbij al langzaam een unique selling point.
Zo heeft Dharavi inmiddels ook de aandacht van projectontwikkelaars. De grond waarop de wijk gebouwd is, is door zijn ligging midden in Mumbai en tussen belangrijke spoorlijnen miljoenen waard. Er is echter veel weerstand van bewoners tegen de bouwplannen. Een deel van de nieuwe woningen zou naar de huidige bewoners gaan, maar die zijn bang dat als iedereen in onpersoonlijke appartementen boven elkaar woont, de wijk zijn karakter verliest. Ook zou iedereen evenveel ruimte krijgen, wat betekent dat mensen die nu een relatief grote woning hebben in ruimte zouden moeten inleveren. En ook dat is niet iets waar iedereen op zit te wachten.
Een tour door Dharavi, is dat een goed idee?
Eerlijk is eerlijk: we hadden onze twijfels over of we deze tour wel moesten doen. Ergens is slum tourism natuurlijk best vreemd. Je gaat naar een sloppenwijk om te zien hoe mensen in armoede leven. Dat maakt van een plek als Dharavi eigenlijk een soort dierentuin. Toch besloten we deze tour te boeken. Reizen draait voor ons sowieso voor een groot deel om zien hoe mensen – rijk of arm – leven en we bezoeken vaak ook de mindere wijken van een stad. Dat mensen uit Dharavi daaraan verdienen doordat we een tour boeken, is dan misschien juist mooi meegenomen.
Zoals we ook al eens tijdens een bezoek aan een favela in Rio de Janeiro merkten, draait slum tourism zeker niet alleen om zien hoe zielig mensen in een sloppenwijk zijn. Je ziet er juist ook wat een wijk uniek maakt, hoe trots mensen zijn en hoe sterk het gevoel van saamhorigheid.
Hoe regel je een tour door Dharavi?
Wij kozen ervoor deze tour te boeken bij Reality Tours. Dat deden we vooral omdat zij een groot deel van hun winst investeren in projecten in Dharavi, waaronder een school waar je tijdens de tour binnen kunt kijken. Ook staan ze bezoekers niet toe om foto’s te maken tijdens de tour, om de privacy van inwoners te beschermen. Dat is dan ook de reden dat je hier alleen foto’s vindt die door de organisatie zelf beschikbaar gesteld zijn. Dit artikel is overigens niet in samenwerking met Reality Tours geschreven en wij noemen ze hier alleen omdat we denken dat ze – als ideële organisatie met streng anti-fotobeleid – de beste aanbieder van tours door Dharavi zijn.
Mocht je deze tour ook willen boeken, dan kun je online reserveren voor 900 rs (zo’n 11 euro) per persoon. Deze tour duurt zo’n 2,5 uur (hoewel er ook kortere of langere opties zijn) en start meerdere keren per dag op Churchgate station in de buurt van Colaba of op Mahim station in Dharavi zelf. Als je start op Churchgate station, neem je samen met je gids de trein naar Mahim station. De tour eindigt bij het kantoor van Reality Tours in Dharavi, waar je (als je dat nog niet gedaan hebt) kunt betalen en waar de gids een taxi voor je kan regelen naar je hotel of een ander deel van Mumbai.
| Lees ook: 9x Mumbai: van koloniale gebouwen tot pittig street food.
Gepubliceerd op 27 juni 2019
Schrijf als eerste een reactie